Begin mei staat in Nederland volledig in het teken van herdenken en het vieren van onze vrijheid. Door de situatie wereldwijd groeit het besef bij steeds meer mensen dat vrijheid niet zomaar een gegeven is. Dat besef is belangrijk, want ieder jaar houden we steeds minder mensen over die de oorlog heel bewust hebben meegemaakt. Vrijheid is zoals gezegd niet vanzelfsprekend en dat is het ook nooit geweest. Er is strijd voor geleverd en zijn slachtoffers voor gevallen. En nog steeds wordt in delen van de wereld zowel verbaal als fysiek gestreden voor vrijheid, veiligheid en vrede.
Dat onderstreept ieder jaar opnieuw weer het belang van de herdenking op 4 mei. Om te blijven beseffen hoe kostbaar die vrijheid is. Om ons te bezinnen op de betekenis van vrijheid.
In dat kader kan het heden niet los gezien worden van het verleden. Als we echt onze waardering willen tonen voor degenen die hun leven hebben gegeven voor onze vrijheid en we hun nalatenschap willen eren, dienen we ook oog te hebben voor het leed van vandaag de dag. De mantra ‘dit nooit meer’ blijft een lege huls als we niet denken aan de bommen die vallen op Kiev, de slachting van burgers in Israël, en de tienduizenden gebombardeerde en uitgehongerde kinderen en families in Gaza.
De Dodenherdenking is altijd een spiegel van de tijd geweest. De dynamiek van het officiële 4 mei-memorandum is daar het bewijs van. Vlak na de oorlog herdachten we alleen de ‘gevallenen van WOII’ en in de loop der jaren kwam er steeds meer ruimte voor andere slachtoffers van de nazi’s, zoals de homoseksuelen en de Joden. Inmiddels biedt het memorandum ruimte voor herdenking van alle slachtoffers van oorlogen, waar ook ter wereld.
Dat is een mooie ontwikkeling, want zo blijft de herdenking dicht bij de mensen. De kritische reflectie op de jaarlijks terugkerende vraag wie en wat we nou precies herdenken op 4 mei moeten we blijven doen. Om te voorkomen dat de herdenking ongeloofwaardig wordt. Zodat iedereen zich thuis voelt bij de herdenking. Want, stilte is soms de sterkste manier om een boodschap over te brengen.